(29) बेळगावचा धनगर निघाला नैरोबीला

पशुंच्या आरोग्यावरील संशोधनाची युनोकडून दखल

२१ जानेवारी २०१३ च्या 'महाराष्ट्र टाइम्स' मधून...

बेळगावमधल्या उचगाव या खेड्यात शेळामेंढ्या हाकणाऱ्या निळकंठमामा नागप्पा कुरबूर या ७५ वर्षांच्या धनगराने पशुंच्या आरोग्यावर केलेल्या संशोधनाची दखल संयुक्त राष्ट्रसंघाने घेतली आहे. मंगळवारपासून तीन दिवस नैरोबीत होणाऱ्या जागतिक पातळीवरील परिसंवादात केवळ तिसरीपर्यंत शिकलेले निळकंठमामा भारतीय पशुधनाचे आरोग्य व संवर्धन या विषयावर अनुभवातून आत्मसात केलेल्या ज्ञानाचा खजिना जगभरातील पशुवैद्यकांसमोर खुला करणार आहेत. 

निळकंठमामांचा आतापर्यंतची वाटचाल थक्क करणारा आहे. १९५०च्या सुमारास इयत्ता तिसरीतच शिक्षणाला रामराम ठोकून ते पारंपरिक शेळी-मेंढी पालनाच्या व्यवसायाकडे वळले. एखादा रोग आला तर शेळ्या-मेंढ्या नजरेसमोर मृत्युमुखी पडत होत्या. त्यांच्या आजारावर जंगलातील झाडपाल्याचे औषध व जनावराला गरम लोखंडी सळ्यांनी डागणी दिली जात होती. पण , शेतात रासायनिक खतांचा वापर वाढत गेला त्याचबरोबर रसायनातून जनावरांना नवीन रोग जडण्यास सुरवात झाली. जनावरे मृत्युमुखी पडण्याचे प्रमाण वाढले. रोगग्रस्त जनावरांच्या मांस व दुधातून माणसांनाही धोका होण्याची भीती होती. त्यामुळे जनावरांना वाचवण्यासाठी निळकंठमामा यांनी १९८४च्या काळात स्वतःच्या शेळ्यामेंढ्यांना जंताचे औषध देण्यास सुरवात केली. त्याचा फायदा दिसू लागला. जनावरे धष्टपुष्ट झाली. निळकंठमामांची जनावरे बघण्यासाठी गाव लोटला. मग गावकऱ्यांनीही जनावरांना जंताचे औषध देण्यास सुरवात केली. 

काही दिवसांनी या औषधांना गुण येईनासा झाला. औषधांच्या जादा मात्रेमुळे जनावरांची नैसर्गिक प्रतिकारशक्ती कमी झाल्याचे निळकंठमामांच्या लक्षात आले. त्यांनी औषधांचा वापर कमी केला. त्यांच्या या प्रयत्नांनाही यश आले. शेतकऱ्यांनी संकरित जातींऐवजी देशी जनावरे पाळल्यास त्यांचे अधिक चांगल्या प्रकारे संवर्धन करता येते असे त्यांच्या लक्षात आले. कारण देशी जनावरे भारतातल्या हवामानाला सरावलेली असतात. हे सर्व करीत असताना त्यांनी जनजागरण स्वयंसेवी संस्था , जागृत कुरबूर सहकार संघ व मिथान संस्थेसोबत देशभरात जनावराच्या आरोग्याबाबत प्रचार व प्रसार करण्यास सुरवात केली. अखेर संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या अॅनिमल प्रॉडक्ट अँड हेल्थ डिव्हिजनने त्यांच्या कार्याची भर घेतली.

http://maharashtratimes.indiatimes.com/maharashtra/mumbai/--/articleshow/18108357.cms?